Ly H Chu (2014) Tóm tắt những hạn chế của các cách tiếp cận trong nghiên cứu chủ đề giai tầng ở Việt Nam

Các bàn luận về chủ đề giai tầng của các học giả trong nước (establishment) thường thống nhất với quan điểm của Nhà nước về giai tầng được ghi trong Hiến pháp. Trong các nghiên cứu của các học giả ngoài nước (independent/non-establishment), chủ đề chính được quan tâm là mối liên hệ của sự hình thành giai tầng (social class) và quá trình dân chủ hóa ở Việt Nam. Cả hai cách tiếp cận đều có một số điểm hạn chế.

Trong nghiên cứu xã hội học trong nước, những đề tài về phân tầng, cấu trúc, tầng lớp xã hội không có nhiều nếu không muốn nói là hiếm hoi trong suốt những năm 1990 và 2000. Viện Xã hội học và Tạp chí Xã hội học ra đời năm 1983, nhưng theo quan sát của giáo sư Trịnh Duy Luân (2004) thì phải đến năm 1992 khái niệm phân tầng xã hội mới được sử dụng lần đầu tiên. Nghiên cứu của giáo sư Tương Lai năm 1993 dường như là nghiên cứu trong nước duy nhất mà tác giả đưa ra phân tích về bất bình đẳng thu nhập không với tư cách là một hệ quả không thể tránh khỏi và vô hại của kinh tế thị trường, mà là sự thách thức đối với nhà nước trong việc bảo đảm các mục tiêu công bằng xã hội. Ngoài nghiên cứu của giáo sư Tương Lai, nghiên cứu của tiến sỹ Đỗ Thiên Kính năm 2010 là nghiên cứu trong nước thứ hai về phân tầng xã hội sau Đổi mới. Nghiên cứu này có nhiều điểm giá trị, nhất là việc cho thấy rằng nghề nghiệp đã trở thành một chỉ báo xã hội học ý nghĩa cho nghiên cứu về các khác biệt xã hội. Tuy nhiên, nó có hai hạn chế lớn. Một là, tầng lớp xã hội mới chỉ được nhìn nhận như là một chỉ báo điều kiện sống chứ chưa được nhìn nhận như là một chỉ báo cơ hội sống. Nghiên cứu chỉ đưa ra những phân tích di động xã hội nội thế hệ (sự chuyển đổi nghề nghiệp của cá nhân trong vài năm) chứ không có những phân tích di động xã hội liên thế hệ (so sánh tương quan nghề nghiệp của cha mẹ và của con cái) cần thiết để phân tích bất bình đẳng về cơ hội sống. Hai là, người nghiên cứu đưa ra những lập luận thống nhất với quan điểm nhà nước về phân tầng xã hội hợp lý theo kiểu cấu trúc – chức năng (xem ngay dưới đây).

Vì sao vấn đề giai tầng không được quan tâm nghiên cứu ở trong nước? Tôi thử đề xuất ba vấn đề. Một là, có lẽ vì cứ nhắc đến giai cấp là người ta nghĩ ngay đến quan điểm Marxist về xung đột và đấu tranh giai cấp, về sự bóc lột của giai cấp thống trị đối với giai cấp bị trị. Trên thực tế, Đảng đã dựa trên quan điểm này để tập hợp nông dân chống lại các 'giai cấp bóc lột' bao gồm 'địa chủ' trong cuộc cải cách ruộng đất năm 1956. Nhưng khi cuộc cải cách này kết thúc, thì từ đó đến nay, trong Hiến pháp, cấu trúc xã hội của Việt Nam luôn được coi là bao gồm hai giai cấp công nhân – nông dân cùng một tầng lớp trí thức liên minh với nhau, mà không tồn tại các giai cấp đối chọi với nhau. Như thế, nhắc đến bất bình đẳng giai cấp là gợi lại những sai lầm của cải cách ruộng đất, cũng như mâu thuẫn với quan điểm của Nhà nước được ghi trong Hiến pháp.

Hai là, nghiên cứu theo dòng Marxist ở các xã hội hậu xã hội chủ nghĩa, như của Djilas (1957), coi người trong Đảng như là tập hợp thành một giai cấp mới. Giai cấp được gọi là tư bản đỏ này nắm quyền lực chính trị đối với nguyên liệu sản xuất và không khác gì giai cấp tư sản ở các nước tư bản, đối chọi với toàn bộ những người dân thường bị bóc lột. Những bình luận của ông Nguyến Kiến Giang (1995) hay Hayton (2010) về quan chức cấp cao ở Việt Nam trong thời kỳ Đổi mới thống nhất với quan điểm của Djilas (1957). Tất nhiên, cách tiếp cận về giai cấp như thế bị coi là sai trái và nguy hiểm với sự ổn định xã hội, nhất là khi, theo bình luận của Abuza (2001), Đảng coi quyền lực chính thống của mình đồng nghĩa với sự ổn định chính trị và xã hội của đất nước.

Ba là, một số học giả nước ngoài như Gainsborough (2002) hay Heberer (2003) đi theo hướng tiếp cận là gắn giai tầng với thái độ và hành động chính trị. Cụ thể, họ muốn tìm hiểu vai trò của các giai tầng xã hội trong việc thúc đẩy quá trình dân chủ hóa. Theo họ, nếu các giai tầng được hình thành thì sẽ đem lại những biến chuyển xã hội và theo đó là những biến chuyển về mặt chính trị. Cách tiếp cận này tất nhiên cũng không thể được chấp nhận ở trong nước.

Vậy thì các học giả trong nước bàn về chủ đề giai tầng như thế nào? Từ các bài bình luận, tổng hợp của các tác giả ở các viện, học viện nghiên cứu (ví dụ như Nguyen KM 2007; Nguyen TTu 2007; Ngo NT 2012; Nguyen Dta 2010), có thể thấy nổi bật lên hai lập luận thường được sử dụng để hợp lý hóa quan điểm của Nhà nước về phân tầng xã hội và các khác biệt xã hội. Lập luận thứ nhất là, các vị trí cao - thấp trong xã hội là kết quả khách quan của sự khác biệt giữa các thành viên trong xã hội về khả năng bẩm sinh, sự cố gắng, và những đóng góp của họ. Người giỏi hơn, có ích hơn thì được hưởng lợi nhiều hơn và ngược lại. Lập luận thứ hai là, mỗi giai cấp hay mỗi tầng lớp bao gồm những người làm đủ mọi ngành nghề và ở các vị trí khác nhau, có người giàu, người nghèo, vì thế tựu chung lại các giai tầng này ngang bằng với nhau và không đối chọi.  Ví dụ, theo Ngo NT (2012), giai cấp nông dân bao gồm cả các nông dân tỷ phú lẫn những người làm đồng thuê, hay theo Nguyen TT (2007), nhóm xã hội trung lưu thì là tập hợp của tất cả các thành phần ưu tú đến từ tất cả các giai cấp và tầng lớp trong xã hội.

Tuy lập luận mà các tác giả trong nước kể trên đưa ra ít được dựa trên cơ sở lý thuyết hay bằng cớ thực nghiệm, có thể thấy trong lập luận thứ nhất có dáng dấp của một số học thuyết như thuyết chức năng về phân tầng xã hội của Davis và Moore (1945), thuyết Darwin xã hội, thuyết giải thích di động xã hội dựa trên khác biệt về trí thông minh bẩm sinh (ví dụ như của Nettle 2003; Saunders 2012) hay thuyết cá nhân (Giddens 1991). Những thuyết này, vô tình hay hữu ý hợp lý hóa bất bình đẳng xã hội, hoặc là đã hoàn toàn lỗi thời, hoặc đã mất dần tầm ảnh hưởng trên thế giới (xem các bình luận của Collins 1971; Breen & Goldthorpe 2001; Savage & Egerton 1997; Sullivan et al. 2013; Nisbett et al. 2012; Savage 2000: 105). Lập luận thứ hai cũng hoàn toàn không có cơ sở khoa học. Không thể lấy định nghĩa về giai cấp nông dân - công nhân mà nhà nước sử dụng làm công cụ ý thức hệ - chính trị làm công cụ phân tích, bởi các nhóm được gọi là công nhân hay nông dân này chỉ có thể coi là các nhóm đồng nhất về mặt lịch sử - chính trị cho trường hợp cụ thể của Việt Nam, chứ không thể coi là các nhóm đồng nhất về mặt kinh tế, văn hóa, xã hội theo các lý thuyết khoa học về phân tầng xã hội.

Mối quan tâm chủ yếu của các học giả ngoài nước là vai trò của các tầng lớp xã hội trong việc thúc đẩy những biến chuyển xã hội. Phân tích của các học giả như Gainsborough (2002) theo cách tiếp cận ý thức giai cấp – hành động chính trị có những đóng góp quan trọng vào hiểu biết về xã hội Việt Nam sau Đổi mới. Tuy nhiên, cách tiếp cận này còn tồn tại một số điểm hạn chế. Thứ nhất, cách tiếp cận này không khỏi bị chi phối bởi quan điểm chính trị của người nghiên cứu, đó là tin rằng, cải cách chính trị ở Việt Nam là tất yếu. Việc quá chú trọng đến một viễn cảnh về những biến chuyển xã hội theo một chiều hướng định sẵn có thể là trở ngại cho việc tìm hiểu sâu về sự tiếp nối và tái sản sinh xã hội, trong khi cần hiểu thấu đáo về xã hội hiện thời trước khi có thể bàn đến vấn đề thay đổi xã hội. Thứ hai, nếu cứ tiên quyết gắn vấn đề giai cấp – tầng lớp với vai trò chính trị của nó, thì nhiều khi lại có tình trạng vì không thấy hay không dự báo được vai trò chính trị của các giai cấp nên phủ nhận là có tồn tại giai cấp. Đây là một trong những cách lập luận thường được sử dụng nhằm phủ nhận ý nghĩa của nghiên cứu về giai tầng trong xã hội học trên thế giới (xem nhận định của Chauvel 2006). Thứ ba, có thể việc quá tập trung vào mặt chính trị khiến cho những cách tiếp cận không đưa chính trị vào trung tâm - những cách tiếp cận khác Marxist, chưa được đưa vào xem xét và ứng dụng trong nghiên cứu giai tầng. Trong khi đó, rất nhiều nghiên cứu trên thế giới sử dụng các cách tiếp cận khác Marxist, như các cách tiếp cận của Weber, Goldthorpe hay Bourdieu, chỉ ra rằng bất bình đẳng có thể được phân tích và giải thích một cách sâu sắc, mà không nhất thiết phải nhìn nó chỉ với quan điểm Marxist là những đối chọi và xung đột trong quan hệ giai cấp về mặt sở hữu tư liệu sản xuất.

Ly H Chu (2016) Social class influences on life chances in post-reform Vietnam

Jane Fisher, Thach Duc Tran, Trang Thu Nguyen, Tuan Tran (2012) Common perinatal mental disorders and alcohol dependence in men in northern Viet Nam

This study is to our knowledge the first to establish the prevalence and correlates of common perinatal disorders and alcohol dependence in men in a low or lower-middle income country and in Viet Nam.

We found that the prevalence of PCMD [perinatal common mental disorders of depression and anxiety] in men(17.7%) was less than that in women in this setting (29.9%) (Fisher et al., 2010), but that alcohol dependence, which was not found in women, was widespread in men in both rural and urban areas (33.8%).

The prevalence of any depressive disorder in men in this study (12.6%) is higher than the pooled prevalence in high-income countries (9%) (Paulson and Bazemore, 2010) and much higher than in the studies which used the same diagnostic assessment in well-resourced Asian countries:Singapore(1.8%) (Cheeetal.,2004) and HongKong(3.1%) (Laietal.,2010).

As others have found, alcohol dependence was highest among men occupying the lowest socioeconomic position.

Non-psychotic mental health problems in men have been neglected not only in Viet Nam but also in other resource-constrained countries. The results of this study suggest strongly that perinatal mental health problems represent a significant public health concern not only among women but also among men in northern Viet Nam. These data suggest that interventions should not be confined to women, but should also include men and should be combined with community-based strategies to reduce alcohol misuse and family violence

Jane Fisher, Thach Duc Tran, Trang Thu Nguyen, Tuan Tran (2012) Common perinatal mental disorders and alcohol dependence in men in northern Viet Nam, Journal of Affective Disorders 140: 97-101

Jane R.W. Fisher, Huong Thu Thi Tran and TuanTran (2007) Mental health during and after pregnancy and links to socioeconomic conditions

There is emerging evidence that poor mental health is common in women in the postpartum year in Vietnam. Two detailed investigations using psychological autopsies to investigate maternal deaths (defined as those occurring during pregnancy or up to 42 days postpartum) in ten provinces have found that 8% to 16.9% are by suicide, which is exceptionally high by world standards [16,17]. Fisher et al. [18] found that 32.7% of 506 women attending immunisation clinics with their six week old babies scored in the clinical range of >12 on a translated and culturally verified version of the Edinburgh Postnatal Depression Scale [EDS] and 19% expressed explicit ideas that they did not want to go on living. Tran Tuan et al. [19] found that 20% of the 2000 mothers of six to eighteen month old infants surveyed for the Vietnam arm of the Young Lives Project, an investigation of childhood poverty, met screening criteria for psychiatric clinical caseness on the locally validated WHO SRQ 20. Both of these studies surveyed representative samples of women who had recently given birth. Given that depression during pregnancy is a risk factor for depression after childbirth, these data indicate that antenatal depression might also be common in Vietnamese women.

[In this study's cohort] higher EDS scores indicating lower mood were associated with psychological and social adversity including experiencing criticism and coercion in the intimate partnership, overcrowded living conditions, low security of employment and unwelcome pregnancy. Although few women reported symptoms of sufficient severity to suggest clinically significant disturbance, these data indicate that these factors may contribute cumulatively to causing more severe mood disturbance and associated disability.

Jane R.W. Fisher, Huong Thu Thi Tran and TuanTran (2007) Relative socioeconomic advantage and mood during advanced pregnancy in women in Vietnam,  International Journal of Mental Health Systems 1: 3

Tai-lok Lui (2005) Middle-class politics in contemporary China

The middle class in China’s major cities — which is often expected to be a social force to bring about democratization and an open society — is likely to be a source of disappointment to the optimists, at least in the near term. My interviews with professionals, managers, and administrators in Shanghai reveal that they are low-profile liberals, if not conservatives. True, they are well aware of rising  social  inequalities,  regional  imbalances,  corruption,  and  other  social problems. They understand that the political environment is far from satisfactory and they would like a more responsive and accountable government. Yet,they will not push for democratization; in fact, it is not even high on their list of priorities of future changes. They prefer gradual reform, meaning a slow process of the loosening of existing authoritarian governance. Their conservatism is, in a way, understandable. Their interests are firmly rooted in the existing economic structure and they are eager to preserve what they have earned in recent years. Although many of those I interviewed were uneasy about the glaring gap between the rich and the poor, and express their concern about the welfare of the needy, on the whole they feel they deserve the level and the kind of material rewards they have attained.

Attempts to quicken the pace of liberalization and democratization in China will almost certainly scare the middle class away from politics. In fact, it is often when confronted by the authoritarian state that the middle class takes a pro-liberalization stance. Thus, middle-class politics (more appropriately, a kind of nascent middle-class politics) is two-faced. On the one side, it is a soft challenge to the Chinese authoritarian state. It will be a social force to promote liberalization and during such a process of liberalization we may see the emergence of civic and pressure groups that will loosen the existing top-down authoritarian control in many aspects of social life in China. On the other side, as noted above, the middle class is more conservative when it comes to concrete state policies and the direction of future economic and political reform. Middle-class politics as such does not guarantee the fostering of the kind of democratization that will truly empower those who are suffering in the course of the capitalization of the Chinese economy, namely, workers and peasants. Nor will middle-class politics necessarily include the interests of the poor in their political platform and re-form agenda. Middle-class politics, unless re-articulated to more radical ideology brought about by dramatic changes in the structural setting at a critical conjuncture, is primarily about the interests of the middle class.

The rise of the middle class and the gradual emergence of middle-class politics in China are no substitute for agitation and resistance from below. Paradoxically, what is absent in contemporary Chinese politics is a true representation of the interests of the oppressed in the existing political structure.

Tai-lok Lui (2005) Bringing class back in, Critical Asian Studies, 37(3): 473-480

Catherine Locke, Nguyễn Thị Ngân Hoa and Nguyễn Thị Thanh Tâm (2012) The plights of low-income migrants: family, marriage, children upbringing

'Low-income migrants acknowledge that spousal separation impinges on marital affection and conjugal intimacy but have to put their anxieties aside in the face of needing to secure their families’ economies. Mai says “We are rural people, what can I say about love? . . . We did not think about love or our emotions.”'

Catherine Locke, Nguyễn Thị Ngân Hoa and Nguyễn Thị Thanh Tâm (2012) Struggling to Sustain Marriages and Build Families Mobile Husbands/Wives and Mothers/Fathers in Hà Nội and Hồ Chí Minh City,  Journal of Vietnamese Studies, 7(4): 63-91

Nguyen Thi Nguyet Minh (2012) Migrant domestic workers in Hanoi

'... the rural-urban differentiation has been increasing and the movement of rural migrants into domestic service and their experiences at work are part of this process. The rural domestic workers migrated as a result of the rural-urban disparity within Vietnam. In the course of migration, they were again confronted with a hierarchical order in the urban labor market, being channelled into its lower-end sectors with demeaning occupations like domestic work. Working in the intimate home sphere of urban families, the domestic workers experienced intensely this rural-urban hierarchy to an even greater degree. It was there that their rural personhood was consumed, scrutinized, supervised, and looked down on at the same time. It was there that they were relegated to their proper place and expected to serve. The social relations within domestic service in Vietnam thus represent a major shift from the ideology of an equal and classless society of the state socialist period, which the country still pursues in theory.

The migratory experiences of the domestic workers showed contradictions. As migrants, they aspired to improve their life or the life chances of their children by migrating to the city. Yet they were confronted with a pronounced hierarchy in the urban workplace, which reinforced their marginalized status. Young migrant domestic workers might wish to escape from the restrictions of village life, yet were even more highly controlled in the city. It was indeed a case of thwarted aspirations. On the other hand, in order to be able to provide for their family, many domestic workers had to leave it; to be able to bring their children up, they were supposed to devote themselves to the care of other people’s children. They were not in a position to “both live with (their) family and support it.” In the words of Mary Romero, they are “restricted to the most basic ‘mothering’ agenda of sending money home to house, feed and clothe their children” while helping urban families give their children better nurturing. This arguably “determines child-rearing and socialization while reproducing class differences,” further accentuating the existing rural-urban gap.'

Nguyen Thi Nguyet Minh (2012) '“Doing Ô Sin” Rural Migrants Negotiating Domestic Work in Hà Nội', Journal of Vietnamese Studies, 7(4): 32-62.

Phillip Taylor (2007) State attitude towards rural people and ethnic minorities

'... in the government's suite of programs for rural development, the state is responsive to other interests as well: donors such as the Australian and US governments and multilateral agencies such as the World Bank, which offer aid conditional on the adoption of market-based policies. There are strong indications that these interests—and those of an increasingly assertive urban middle class—have captured the voice of government, whose approach to rural development today embodies a mix of deference toward universally applicable laws of development and a paternalistic attitude toward rural people. This attitude is especially evident in depictions of rural people in official development reports as poor, backward, remote, unconnected, unaware, and dependent on the state for their uplift. It is most blatantly revealed in official attitudes toward ethnic minorities, including Khmer people..., whose “backward” customs, religious orientations, and cultural insularity are deemed to impede the operation of markets and of state programs, the beneficial effects of which are taken for granted.'

Phillip Taylor (2007) Poor policies, wealthy peasants: alternative trajectories for rural development in Vietnam

Edwin Shanks, Cecilia Luttrell, Tim Conway, Vu Manh Loi and Judith Ladinsky (2004) Poor people's participation in mass organisations

'[T]he mass organisations are often depicted as the means by which the Party and state have been able to extend supervision and control into different social spheres, to promote its power at the grassroots, and to preempt any challenges from the non-state groups (Koh 2001b: 280). Such organisations, it is argued, exist as “instruments of top down control, despite playing lip service to be representative of group interests” (Tran Thi Thu Trang 2002:12). Even if the mass organisations do serve a bottom-up, representative role, they may not necessarily represent the interests of the poor. Many of the very poor do not join mass organisations, the structures of which are weakest in the poorest areas of the country (Fritzen 2002). In this light, reliance on the mass organisations as channels of information sharing, consultation and representation of the poor is problematic (World Bank 2000).'

Edwin Shanks, Cecilia Luttrell, Tim Conway, Vu Manh Loi and Judith Ladinsky (2004) Understanding pro-poor political change: the policy process - Vietnam Link

Jonathan London (2013) Welfare and inequalities

'Nor should the progressiveness of Vietnamese or Chinese market-Leninism be over-stated. States in both countries combine Leninist tactics of political organisation with market-based strategies of accumulation and social policies that exhibit both redistributive and neo-liberal elements. Unequal forms of citizenship imposed under state-socialism are reproduced and transformed in a manner that preserves the political supremacy of the Communist Party, while creating new market-based opportunities and inequalities. Terms such as “market socialism” or “capitalism with Chinese/Vietnamese characteristics” are inadequate as descriptors of the welfare regimes in these countries. By contrast, the term “market-Leninism” rejects the widely held but false notion that planned or market economies have any inherent political character. The market-Leninist welfare regimes in Vietnam and China demonstrate that as a class-based determinant of distributive out-comes, Leninist political organisation is ultimately much more important than socialism per se, at least for now.'

Jonathan London (2013) Welfare regimes in China and Vietnam Link

Linda Murray (2012) Link between poverty and postnatal depression in Central Vietnam

'[This study finds] [b]eing classed as poor was significantly associated with both higher [Edinburgh Postnatal Depression Scale] scores and lower wellbeing ([World Health Organisation Wellbeing Scale] score) in multivariable general linear models. Being classed as poor has also significantly associated with maternal mental health disorders in studies in the North and South of Vietnam (Fisher et al. 2004; Fisher et al. 2010). A large community based study of 2000 adults in Hue city also found an inverse relationship between socioeconomic status and depression (V. D. K. Doan 2011).

... Qualitative phases of the study elucidated the reasons women thought socioeconomic status was important to maternal health... In-depth interviews revealed women were acutely aware of small differences in socioeconomic status between members of their community. Also, they worried about having enough money to bring up their children 'the same as other people.' As one mother quoted 'I have to earn money to bring up my child as equal to other people.''

Linda Murray (2012) PhD thesis: Postnatal Depression in Central Vietnam Link

Caine Rolleston and Sofya Krutikova (2014) Gap in access to well-resourced schools and social selection in schooling

'Very large differences are observed between the most and least advantaged [Grade 5] pupils in terms of access to computers, calculators and the internet, ownership of a study desk/chair/lamp and on whether pupils have their own place to study or have more than ten books (other than school books) at home... Disadvantaged pupils are not found to be in schools with less experienced principals, principals who had received less in-service training or schools which were closed for more days as a result of unforeseen circumstances. They are, however, found to be in schools which receive fewer inspection visits, have lower assets overall and which are more likely to have ‘failing infrastructure’. Differences by home advantage emerge more strongly when going beyond ‘minimum standards’ to more nuanced measures ... Most notably, disadvantaged pupils are considerably less likely to be in schools with libraries, computer facilities, internet accessible to pupils and principals educated to university degree level or who had been awarded the status of ‘excellent teacher’.'

'[D]isadvantaged pupils tended to have lower achieving and more disadvantaged class-peers. In line with this trend, large differences in favour of more advantaged pupils were also found in peers’ opportunities to learn outside school, including use of computers outside school, hours of extra classes attended and ownership of learning materials.'

Caine Rolleston and Sofya Krutikova (2014) Equalising opportunity? School quality and home disadvantage in Vietnam Link

World Bank (2013) Rich - poor gap in early childhood development

'Much of the inequality in learning outcomes between different types of young Vietnamese observed in primary education and beyond is already established before the age of formal schooling.'

'Almost a quarter of Vietnamese children below the age of 5 are stunted (GSO and UNICEF, 2011), Apart from poverty, child malnutrition can be explained by inadequate infant and young child feeding practices, including low rates of breastfeeding. In Vietnam and around the world, stunting has been found to strongly negatively affect cognitive skills development (Le Thuc Duc, 2009). Some stunted children remain behind their peers for the rest of their lives.'

'The brain development of young children is highly sensitive to stimulation and interaction. The more parents and care-givers interact with a young child, for example through talking, singing or reading, the better are the conditions for brain development. However, evidence shows that in Vietnam young children from the poorest households receive less stimulation from their parents than children from the wealthiest ones. This implies that during these early years in which children's brains are the most sensitive to interactions and learning, children from poor households are not receiving the investments that they need and are already falling behind children from wealthier households.'

World Bank (2013) Skilling up Vietnam: Preparing the workforce for a modern market economy Link

Tran Hai Hac (2008) Critique of World Bank's pro-poor growth

'Tất nhiên, xoá đói giảm nghèo, trợ giúp người cực nghèo là một hoạt động có ích, cần thiết, cấp bách, cho dù qui mô của nó khiêm tốn. Song không thể không nhận xét rằng hoạt động này được mọi xã hội sử dụng như bình phong để che đậy và không bàn đến vấn đề bất bình đẳng và bất công trong xã hội. Hay nói cách khác, tăng trưởng 'vì người nghèo' giống như việc làm từ thiện của người giàu: nó có chức năng xã hội là duy trì và tái sản xuất những quan hệ xã hội bất công, phi bình đẳng. Về mặt này, Việt Nam, chí ít cho đến nay, không phải là một ngoại lệ.'

Trần Hải Hạc (2008) Tăng trưởng 'vì người nghèo': World Bank và 'câu chuyện thành công' của Việt Nam Link

Tuong Lai (1993) Relation between political power and economic power

'Từ những khảo sát xã hội học ở một số mẫu đại diện của khu vực đô thị và nông thôn trên một số tỉnh, thành; chúng tôi đã ghi được những 'điểm trồi' về mặt kinh tế trên cái mặt bằng chung của sự phát triển. Những 'điểm trồi' ấy có thể là những nhà doanh nghiệp mới nổi lên ở đô thị, có thể là những 'nhóm vượt trội' ở nông thôn. Những 'điểm trồi', những 'nhóm vượt trội' này thông thường là những nhóm đã hội đủ hoặc tương đối đã ba yếu tố... Phân tích kỹ vào các chiều cạnh của những điểm trồi, những nhóm vượt trội này đã bước đầu có thể nhận xét rằng yếu tố quyền lực có vai trò rất lớn. Phần lớn những người nổi trội lên về kinh tế đều có mối liên hệ rất chặt với yếu tố quyền lực. Hoặc chính bản thân họ đang nắm giữ những vị trí quan trọng liên quan đến chức năng kinh tế của bộ máy quyền lực, hoặc con cháu họ hay những người có liên quan mật thiết đến họ. Vai trò của yếu tố trí tuệ chưa thật nổi trội, thông thường nó lẫn trong hai yếu tố sở hữu và quyền lực.'

Tương Lai (1993) Tính năng động xã hội, sự phân tầng xã hội trong sự nghiệp Đổi mới của nước ta những năm qua Link

Adam Fforde (2011) Critique of poverty measurement

'The Vietnamese experience suggests that the core problems of poverty of the current decade are precisely to do with power asymmetries and exclusion that are linked to structures that lead to groups ‘lower down the food chain’ having lives that are measured as having, relatively speaking, low incomes but high levels of health and education. This creates a stable ‘syndrome’, within which the usual mechanisms of stigmatisation (such as of  ‘backward’ ethnic groups) may come into play.'

Adam Fforde (2011) Vietnam: a discussion of poverty, its measurement and likely causes, with special reference to agriculture Link

Nghiem Lien Huong (2004) Female migrant workers' double disadvantages

'Women may resist certain forms of gender inequality, but in so doing they may simultaneously reproduce these structures. The state's discourse, shifting from a stress on women as productive workers to caring mothers in its new strategies of improving family quality, has unintentionally promoted an alienated image of women who have practical domestic knowledge as well as ample time to take care of the family. In other words, professional and middle-class urban women become more desirable than female migrants who work far from home and have no time for families. Indeed, garment workers' decision to remain in the city can be interpreted not as the refusal of society norms but as a failure in their efforts towards conformity.'

Nghiem Lien Huong (2004) Female Garment Workers: The New Young Volunteers in Vietnam's Modernization Link
Nghiem Lien Huong (2006) PhD Thesis: Work culture, gender and class in Vietnam: ethnographies of three garment workshops in Hanoi Link